5 adviezen om “elkaars psychiater te zijn” (met dank aan Dirk De Wachter)

Beste lezer,

In “normale “ tijden ga ik graag af en toe naar een lezing van een spreker die me fascineert. Voor mij is zo’n luistersessie ’n heerlijke manier om bij te leren over onderwerpen waarin ik me verder wil verdiepen.

Maar… sinds Corona is het bijwonen van dit soort lezingen geen optie meer. Hoe zou dat immers lukken met zoveel mensen samen in een zaal? Toch was ik afgelopen week aanwezig op een één uur durende lezing! En de spreker… die was niet de minste. Dirk De Wachter. Dé gekende hoogleraar/psychiater, met maar liefst meer dan 35 jaar ervaring in zijn vak, én best-seller auteur van het boek “De kunst van het ongelukkig zijn”.

Hoe zag die lezing er dan uit, vraag je je af? Wel, neen, het was geen solo-event, voor mij alleen georganiseerd. Helaas niet, haha ???? (al staat De Wachter zeker op mijn verlanglijstje voor een 1-op-1 interview als mijn podcast er ooit komt! Dromen mag… ????). Neen, de lezing werd dit maal georganiseerd door Pause, een recent opgericht initiatief voor virtuele events en lezingen. Gratis dus, denk je? Neen, toch niet. Pause vroeg alle geïnteresseerden in een ticketje voor de lezing om op een bepaalde datum en uur naar een website te surfen. Daar kon je dan, Tomorrowland-gewijs, je ticket bemachtigen voor dit virtuele event. Een kaartje kostte iets van een tien Euro en dit bedrag ging (deels) naar het goede doel “Te gek!?”.

En dan was het zo ver… afgelopen maandag om stipt 20 uur gingen de deuren van de virtuele concertzaal open. Ik zal het aantal “live” aanwezigen oplopen tot meer dan 4.000. En op het “toneel” (een klein podium op het strand, vlak bij de vuurtoren van Breskens), daar stond Dirk De Wachter.

Het daaropvolgende uur volgde een prachtige uiteenzetting. De duidelijke stem van De Wachter die op een rustig tempo enkele waardevolle inzichten met ons deelde. Op de achtergrond de geluiden van de aanrollende golven. Visueel was het ook ’n plezier met beelden van het strand dat elke minuut die verstreek wat meer in de duisternis gehuld was. Het uur, dat vloog voorbij. Ik hing aan de lippen van psychiater De Wachter en merkte dat zijn woorden indruk op me maakten. Daarom, lieve lezer, deel ik ze ook graag in deze blog met jou.

Tegenstelling: Het geluk niveau piekt vs. De grootste vraag ooit naar hulpverlening

De Wachter start zijn betoog met het belichten van een op het eerste zicht opmerkelijke tegenstelling. Enerzijds stijgt het algemeen geluk niveau in ons land jaar na jaar. Maar, anderzijds, neemt de vraag naar psychiatrische hulpverlening elk jaar toe. Nooit eerder, zo vertelt de Wachter, had de psychiatrie zoveel patiënten op zijn wachtlijst staan. Hoe kan het toch dat er zoveel vraag is naar psychiatrische hulp in zo’n “plezante” wereld? Volgens hem liggen hiervoor 2 oorzaken aan de basis.

Oorzaak 1: Spreken over verdriet is taboe

Allereerst, de illusie dat het leven altijd leuk moet zijn. Verdriet is bijna een taboe geworden waarover we niet meer met elkaar durven spreken. De enige manier om dan toch je hart eens te luchten? Dat is je richten tot een professionele hulpverlener.

“Een wereld die niet kan aanvaarden dat er af en toe lastigheden zijn, is een niet-leefbare wereld.”. Met deze indrukkende quote vat De Wachter de eerste reden van de nooit eerder zo lange wachtlijsten samen.

Oorzaak 2: De maakbaarheid van het leven is een illusie

De tweede reden is volgens De wachter eveneens een illusie waarin veel mensen geloven. Namelijk dat het leven, en dus ook geluk, maakbaar is. Om eerlijk te zijn, ik ben zelf een grote believer van deze, volgens De Wachter, “illusie”. Maar al te graag wil ik geloven dat het leven geen noodlottig gegeven is. Dat ik wel degelijk “iets in de pap te brokken heb”.

In zekere zin, is dat ook zo, bevestigt de Wachter. Maar, heel wat aspecten van je leven, denk maar aan het land waarin je geboren wordt, het gezin waarin je opgroeit, je aangeboren intelligentie, enz., zijn je “gegeven”. Je hebt er zelf niets voor gedaan. Vandaar, zo besluit hij, en daar moet ik hem wel gelijk in geven: veel heeft te maken met chance.

Hoe kunnen we elkaars psychiater zijn?

Na het duiden van de twee redenen die aan de basis liggen de nooit eerder zo grote vraag naar psychiatrische hulp, besluit de Wachter dat het tijd is voor een positievere noot. Want als die wachtlijsten zo lang zijn, misschien is het dan tijd om elkaars psychiater te zijn? ???? Zijn open vraag doet me glimlachen.

Vervolgens reikt hij ons luisteraars heel wat adviezen aan om dit idee om te zetten in de realiteit. Ik licht er in deze blog vijf toe die me het meest bijbleven.

Advies 1: Durf met een ander spreken (over de “lastigheden” in je leven)!

Zijn eerste advies legt hij uit de aan hand van een voorbeeld uit zijn praktijk. Heel wat van zijn jongere patiënten bedanken hem namelijk uitgebreid na hun eerste consultatie. Ze vertellen hem dat het de eerste keer is dat ze ongestoord hun verhaal kwijt konden. Telkens weer is De Wachter verbaasd en vraagt hij hen waarom ze dit niet eerder deelden met een familielid of vriend(in). Telkens weer is het antwoord dat ze dit niet durfden. Zo leidt een gebrek aan “expressie” uiteindelijk tot een “depressie”, besluit De Wachter. Ik had er nooit zo bij stilgestaan.

Bovendien, zo gaat hij verder, kan met elkaar durven spreken over de “lastigheden” van het leven, net enorm verbindend zijn. Je verdriet delen met een ander kan zelfs voor meer verbinding zorgen dan een feestje bouwen met diezelfde persoon. “Als de wereld niet lastig zou zijn, zou de wereld ook niet liefdevol zijn.” en “Hoe minder psychiaters, hoe meer liefde”. Met deze twee klinkende quotes beëindigt De Wachter de toelichting van zijn eerste advies.

Advies 2: Knuffel je knuffelcontact!

“De mens is een wezen dat streeft naar streling”. Zo begint De Wachter aan zijn tweede advies. Wij mensen worden geboren als hulpeloze wezens. Geen enkel ander “zoogdier” heeft zoveel jaren nood aan ouderlijke zorg en warmte als de mens. En zelfs als volwassenen hebben we de ander nodig om te overleven.

Maar, wat we wel eens vergeten, zo merkt De wachter op, is dat deze hechting die we koesteren, multi-zintuiglijk is. Het is niet voldoende om de ander te horen, te zien of er tegen te spreken. Neen, we willen de ander ook vastpakken en aanraken. En laat Corona net dit van ons afpakken in deze tijd. Dat we nu zo verlangen naar een kus of knuffel van een ander, en dat we er zelfs van afzien dat het niet meer kan, dat is dus helemaal niet zo verbazingwekkend.

Advies 3: Maak gebruik van je taligheid!

“Hoe kunnen we verbinding maken met de ander? Hoe kunnen we de ingewikkeldheid van de wereld een plaats geven?”, vraagt De Wachter ons vervolgens in de camera. Zijn antwoord is duidelijk. Door taal. Dátgene dat staat voor de start van onze menselijke maatschappij. Het geschreven of gesproken woord.

Net dat blijkt in onze moderne tijd een probleem te worden. Natuurlijk moeten we de nieuwe technologieën, die het mogelijk maken dat we ook nu nog in contact kunnen blijven met elkaar, koesteren. Maar, de keerzijde ervan, namelijk de ermee gepaard gaande beeldcultuur van plaatjes en emoji’s, dreigt onze taligheid te verdrukken en te simplificeren. Het sturen van een plaatje is gewoonweg onvoldoende als we ons niet goed voelen. De Wachter adviseert dan ook om volop in te zetten op taal om complexe, menselijke gevoelens een plaats te leren geven.

Advies 4: Durf naar een ander luisteren (over de “lastigheden” in zijn/haar leven)!

Dit advies is net zo noodzakelijk als het eerste dat De Wachter deelt. Want, je kan dan wel eindelijk “durven” spreken over de lastigheden van jouw leven, als er niemand wilt of kan luisteren, ben je geen stap verder. Lastigheden krijgen geen plaats meer en worden zelfs gedefriend, zo gaat de Wachter verder. De psychiater of therapeut is straks nog de enige plek waar je ermee terecht kan. Daarom: Laten we zorgzaam met elkaar omgaan. Laten we tijd en ruimte maken voor de zorgvraag van de medemens. En tenslotte: laten we “verbindend luisteren” naar elkaar. Dit wil zeggen: Laten we geduldig luisteren naar ander, zonder oordeel en zonder (meteen) oplossingen te willen aanreiken.

Advies 5: Doe “het kleine, goede”!

Zijn laatste advies licht De Wachter toe met een ongelofelijk mooie quote, vind ik. “De meest wezenlijke dingen in het bestaan zijn de meest doodgewone.”.

Om het verschil te maken voor ‘n ander, moet je dus niks moeilijks, utopisch of revolutionair doen of zeggen… Een vriendelijke blik of woord, de simpele vraag “Kan ik iets voor je doen?”, een zakdoekje geven aan iemand die huilt, of iemand recht helpen die gevallen is… Deze “kleine, goede” dingen, net die zijn van de grootste betekenis voor je medemens.