Kritiek krijgen: ’n pijnlijke stomp in je maag of een “YES, I CAN!”-moment?

Kan jij goed om met kritiek? Voor mij was het jarenlang een kwelling. En als ik eerlijk ben, nog steeds met momenten. Ik probeerde het te ontwijken. Stelde alles in het werk om toch maar geen negatieve feedback krijgen. Zeg gerust dat ik bang was van kritiek. Ik kon letterlijk ineen krimpen bij een negatieve opmerking. Kritiek raakte me ook hard. Ik ervaardde het als een persoonlijke aanval op mijn eigen persoontje.

Een teken dat wat ik diep vanbinnen met momenten al vreesde: ja, dat ik het allemaal toch niet kon en nooit genoeg ging zijn. Ja, dat net dat bevestigd werd. Wellicht de perfectionist in mezelf die het ideaalbeeld dat ze zo hard aan de buitenwereld wilde te tonen in duigen zag vallen bij die ene negatieve opmerking. Vaak was ik zelfs niet eens echt kwaad op de feedback-gever, maar nog het meest op mezelf… Dat ik niet geslaagd was om aan “verwachtingen” te voldoen.

Zelfs bij constructieve kritiek (feedback voorafgegaan door een lijstje van dingen die ik wel goed deed én gekaderd waarom net dat ene punt iets was wat ik nog kon verbeteren). Ja, dan nog kon ik er moeilijk mee om. Die complimentjes, die was ik snel vergeten. Dat ene werkpunt: dat beheerste de rest van mijn dag mijn gedachten. Ergens ook een heel natuurlijk mechanisme. Wij mensen zijn nu eenmaal geprogrammeerd om meer aandacht te schenken aan het negatieve (bedreigende) als een beschermingsmechanisme. Maar het helpt ons duidelijk niet altijd in deze tijd…

De laatste weken las ik over hoe mensen die goed met kritiek om kunnen, die kritiek als het ware omarmen, meer mogelijkheden hebben om bij te leren, zich te ontwikkelen en daardoor over het algemeen meer succesvol zijn in alle domeinen van hun leven. Deze quote zegt het helemaal: “Life is not about things going perfect the first time, it is about learning to adapt to what we receive.”. En dat triggerde me om op zoek te gaan naar zowat alles wat ik kon vinden om beter om te gaan met kritiek. Hier volgen mijn 3 belangrijkste tips!

Tip 1: Switch van feedback naar feedforward

Gemakkelijker omgaan met kritiek begint met het veranderen van je zienswijze op kritiek. Je kan kritiek zien als negatieve feedback op iets dat je gedaan hebt in het verleden. Het verleden ligt achter ons, we kunnen het dus niet meer veranderen. Je “fout” kan je niet meer herstellen. Deze zienswijze maakt kritiek zo definitief… Zo negatief ook. Je zou er voor minder bang van worden. Maar waarom zien we kritiek niet als een geschenk? Een negatieve feedback die een opportuniteit met zich meebrengt om het in de toekomst anders aan te pakken? Feedback wordt dan feedforward. Alsof iemand je een spiegel voorhoudt. Waardoor je eindelijk iets ziet wat je voordien zelf nog niet zag. Iets waardoor je geïnspireerd wordt om het in de toekomst anders aan te pakken. Feedback zegt iets over wie je bent/was. Feedforward zegt iets over wie je kan worden.

Tip 2: Don’t take it personal!

Vaak zien we kritiek als een persoonlijke aanval op onszelf. Die ene negatieve opmerking zegt iets over ons. We identificeren ons ermee. Ze bepaalt ons hele zijn. Hierdoor reageren we defensief. En vaak gaat de feedback-gever na onze defensieve reactie ook weer “in de aanval”

Net daarom is perspectief zo belangrijk. Nee, kritiek bepaalt jou niet. Er zijn immers zoveel goede zaken aan jou op te merken. Vaak verliezen we die echter nogal snel uit het oog als we kritiek ontvangen. Het lijkt plots of we een bril hebben opgezet die ons alleen nog maar de negatieve puntjes doet zien. Krijg je negatieve kritiek en voel je dat het je raakt en meesleurt in een negatieve spiraal? Bedenk zelf meteen voor elk negatief punt, 3 positieve dingen over jezelf. Zo besef je dat de kritiek slechts op 1 aspect van jou betrekking heeft. Is de kritiek erg algemeen? Geef er dan niet je eigen interpretatie aan, maar vraag om verduidelijking en concrete voorbeelden. Enkel dan kan je ook echt iets doen met de kritiek. Zo gaan we ook weg van het aanvallende/defensieve heen-en-weer “gevecht tussen de feedback-gever en ontvanger. Maar kan kritiek net iets worden wat twee mensen dichter bij elkaar brengt en de connectie tussen hen vergroot.

Besef ook dat de mensen die het meeste kritiek uiten op anderen, vaak ook diegenen zijn die het meeste (innerlijk) kritiek hebben op zichzelf. Een beetje zoals de quote: “Hurt people hurt people.”. Ik probeer dit altijd in mijn achterhoofd te houden wanneer iemand zich zeer (deconstructief) kritisch tegenover me opstelt. Het vergroot mijn empathie naar de andere persoon (ondanks de pijn die de kritiek me bezorgt) en helpt me te relativeren.  

Tip 3: Word een feedback puller!

Ben jij bang om negatieve feedback te krijgen? Ontneem je angst dan zijn macht over jou door zelf proactief om feedback te vragen bij de mensen rondom je.  Wacht niet af totdat die kritiek naar jou gepusht wordt. Neem zelf het heft in handen en just pull the feedback! Wees de anderen voor. Hoe doe je dat? Zeg NIET: “Hé, heb je feedback voor mij? Is er iets wat ik anders zou kunnen doen?”. Deze vraag is te open. Vraag WEL: “Geef me 1 ding dat ik kan doen om een betere partner, ouder, dochter, zoon, leidinggevende, collega, vriend(in) te zijn?”. Zo maak je het specifiek en duidelijk. Bedank je feedback-gever nadien ook voor zijn antwoord. Zijn of haar feedback (hoe pijnlijk ook) houdt je een spiegel voor en draagt zo bij aan jouw groei.

Tenslotte, wees je bewust dat kritiek niet altijd van anderen moet komen. Ik ben vaak mijn ergste criticus. Mijn innerlijke stem gooit soms de gemeenste commentaren naar mijn hoofd wanneer ik een fout maak. Herken je dit? Word je dan bewust van je zelfkritiek. Word je bewust van de manier waarop je tegen jezelf spreekt. Doe dit als een liefdevolle ouder tegen zijn kind zou spreken. Word je eigen grootste cheerleader! Enkel door fouten te maken (en kritiek te krijgen), kan je omhoog “klimmen”. 😉 Only the person who makes mistakes, makes anything.